شبکه ملی لرزهنگاری باندپهن ایران که توسط پژوهشگاه مهندسی زلزله طراحی شده در شکل نهایی خود و براساس طرح ارائه شده شامل 48 ایستگاه لرزهنگاری و شتابنگاری خواهد بود که توسط سیستم مخابراتی ماهوارهای (VSAT) به مرکز شبکه مرتبط میشود اما متخصصان این پژوهشگاه این میزان ایستگاههای لرزهنگار را کافی نمیدانند و معتقدند برای بالا بردن ضریب دقت و سرعت در ارائه گزارشهای مربوط به لرزهنگاری کشور دستکم به 100 ایستگاه لرزهنگار نیاز دارد. به اعتقاد این متخصصان تحریمها از عوامل مهم به عقب افتادن اجرای طرحهای ساخت ایستگاههای لرزهنگار بوده است.
دکتر انوشیروان انصاری مدیر شبکه ملی لرزهنگاری باند پهن پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله در زمینه ناکافی بودن ایستگاههای لرزهنگار دیدگاههای خود را اینچنین بیان میکند که ایران یک کشور زلزلهخیز است و نداشتن تعداد ایستگاههای کافی بهمعنای نداشتن مطالعات لازم روی صفحههای تکتونیکی و بهوجود آمدن نقاط کور اطلاعاتی است. در کشور ما با توجه به مشکلات اقتصادی در سالهای اخیر در این زمینه کار چندانی انجام نگرفته است، به گفته دکتر مهدی زارع رئیس مرکز ملی پیشگیری از زلزله پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله تحریمها و مشکلات فنی باعث شده است که دستگاههای لرزهنگاری به میزان کافی به مناطق شرقی کشور اختصاص نیابد. در پارهای از مواقع نیز مشکلات فنی باعث از کار افتادن دستگاهها میشود که راهاندازی دوباره آنها زمان و هزینه زیادی میبرد.
بودجه و امکانات کافی در کشور ما در سالهای اخیر برای ساخت ایستگاههای لرزهنگار در حالی تخصیص نیافته است که به گفته دکتر انصاری در کشور ترکیه که همسایه ایران و از نظر زلزلهخیزی تقریبا همچون ایران است، تعداد ایستگاههای باند پهن لرزهنگار قبل از زلزله ازمیر در سال1999 کمتر از 10ایستگاه بود اما امروز همین کشور با یک سوم مساحت ایران 350ایستگاه باند پهن لرزهنگاری و بالای 500دستگاه شتابنگاری زلزله دارد. حتی عربستان که اصولا کشور زلزلهخیزی محسوب نمیشود 50ایستگاه باند پهن لرزهنگاری دارد.
اما سؤالی که در این زمینه مطرح میشود این است که با توجه به اینکه کشور ما از نظر لرزه خیزی وضعیتی مشابه ترکیه دارد آیا تعداد 300 تا 400 ایستگاه لرزهنگار برای ایران کافی است؟ پاسخ اغلب کارشناسان در این زمینه منفی است. به گفته دکتر زارع، تعداد دستگاههای لرزهنگاری مورد نیاز برای کشور بسته به این است که قصد داریم با چه دقتی زلزله را رصد کنیم، بنابراین برای اینکه بگوییم ایران را میتوان با 100 یا هزار ایستگاه لرزهنگاری پوشش داد یا بهعبارت دیگری رقم دقیقی درباره تعداد ایستگاهها ارائه دهیم، باید در ابتدا درصد زلزلهخیز بودن منطقه و دقت مورد نیاز برای تشخیص زلزله را تعیین کنیم. اگر بخواهیم پوشش مشابه ترکیه داشته باشیم باید 300 تا 400 ایستگاه لرزهنگاری داشته باشیم.
اما حتی این میزان ایستگاه برای ایران نیز کافی نیست و اگر قرار باشد در سطح کشور پوشش مناسبی از نظر دستگاههای لرزهنگار داشته باشیم باید بیش از 400 یا 500 ایستگاه نصب کنیم. پوشش کامل کشور به کمک ایستگاههای لرزهنگاری بهمنظورتعیین اطلاعات لازم در رابطه با لرزهخیزی مناطق مختلف ازجمله اهداف ایجاد ایستگاههای لرزهنگار در قالب یک شبکه ملی برشمرده شده است، این در حالی است که کارشناسان معتقدند در حال حاضر مناطق جغرافیایی ایران بهطور مناسب تحت پوشش ایستگاههای لرزهنگار قرار ندارد.
به گفته دکتر زارع بهدلیل آنکه بیشترین توزیع جمعیتی در مناطق شمال و شمال غرب است، اغلب دستگاههای لرزهنگار که تعداد آنها به 25عدد میرسد در این مناطق نصب شدهاند. در واقع بیشتر این دستگاهها اطراف شهرهای بزرگ و زلزلهخیزی نظیر تهران، تبریز و شیراز نصب شدهاند. اما شرایط زیست متفاوت و کمجمعیتی مناطق شرقی بهویژه استان سیستان و بلوچستان باعث شده تا کمتر دستگاههای لرزهنگار در این استان بهکار گرفته شود.
بهعنوان مثال اگر در شعاع 200کیلومتری شهر تهران 4 دستگاه لرزهنگار نصب شده باشد تعداد دستگاههای مورد استفاده برای پوشش دادن شهرهای زاهدان و چابهار یک یا 2عدد است که این امر نشان میدهد که باید دستگاههای لرزهنگار بیشتری برای ارائه گزارشهای دقیقتر در نزدیک شهرهای مهم استانهای شرقی کشور نصب شود. اما نیاز کشورها به ایستگاههای لرزهنگار تابع عواملی است.
تعداد دستگاههای لرزهنگاری مورد نیاز برای یک کشور ازجمله ایران بسته به این است که چه هدفی در این زمینه دنبال میشود و متخصصان میخواهند با چه دقتی زلزله را رصد کنند، بنابراین برای اینکه گفته شود ایران را میتوان با 100 یا هزار ایستگاه لرزهنگاری پوشش داد یا بهعبارت دیگری رقم دقیقی درباره تعداد ایستگاهها ارائه شود، باید در ابتدا درصد زلزلهخیز بودن منطقه و دقت مورد نیاز برای تشخیص زلزله تعیین شود، مسئله دیگر درنظر گرفتن کانون زلزله و نصب دستگاهها در نزدیکی مناطقی است که احتمال داده میشود کانون زلزله هستند. سرعت گزارش دادن درباره لرزهها نیز مهم است و هر چه تعداد دستگاههای لرزهنگار بیشتر باشد دقت این گزارشها هم افزایش خواهد یافت.